Mundart: Bai di Obbeseäich - Ain Berichd in Burgedröüder Bladd

[Zur hochdeutschen Version dieses Artikels...]

Dann Ardigl konnsde der aach exglusiv in in darre audde Burgedröüder Schbroach oogehör. Dodefür hömmersch exdra in in drai unnerschiedliche Formaade obgeschbeicherd, do konnsde der oas ausgsüch:

Mundart-Bericht mit dem Windows Media Player anhören 
(bannde ned genau weässt bi dos bei dein Combjuder mid die Mussig  is, gligg ema do druff, dann sölldsde öbbes gehöör!)

Mundart-Bericht für den Ogg-Vorbis Player

Mundart-Bericht für den Real Audio Player

Dommidde öbbeds höärschd, muassde der äschd oan vo darre Bleeär inschdalliird ho (di gaids aauminanner ümsunnsd! Bennde dos Windows of dain Combjuder hoasd, is dar Windows Media Bleeär höggswoarschainlich scho inschdallierd. Dos mirksde, bennde douwe of dan ärschde Lingg gliggst und dann öbbeds höärschd):

Zwösche Woubbich, Braamich, Gfeäil, Schdangeroud und Burgedroud leäid so ä kloanner Waaud, di Obbeseäich, (droff di Landkoadde schdeäd Albes Häg) und doadezu aine hüücheliche Agger- und Wiisenfleche, mid äboor Büsch und Bömm, di vo di SiieweSchmeazz, doos is aine Muddergoddeskabelle üwer di OanzEäche bis zu di annere Kabelle, dos BladdeHeällicheHeäüsle, raichd.

SiieweSchmeazz-Kabelle bei Woubbich

Said eddliche Joor seänn di Flurberainichungswaach dinn doss Derräng schöe gemochd. Doa gaids aaue Suädde vo Waach, khschodderde, gdeerde, eddliche mid Verbundschdoi gbfloasdäde, aach ä boor weäche Waach, bu duarch di Randgebiide vo dan Waaud füänn- doos seänn füä di Füeäss di aauerschöänsde- schdaile und eewene Waach, owwer sammd und sondeäsch schöä breääd und minanner verbunne.

Nidd bloos di Baauer freänn sich, benn se schdaubfrai mit ir gröesse Bulldog bai ir Ägger hikhfoar könne, sondern aa än ganze Haufe annere Läüd.

Di gaanze Bladde, bi dos Rewiier heässd, is aine brima Geechend füä di Völgerverschdendichung. Doa laffe Braamicher, Schdangeröüder, Wobbicher, Burgerdröüder, zegoor Zeällwicher, Fraröüder und Gfeäiler seänn scho doa khseänn wuadde. Audzema kumme aa Frümme, bu doa äwing ir Hündle ausfüärn oder ir Fraa.

„Guddn Muärche, bu meächsdn duu onere bai dan Säüwaader“, häddsde dazumal gsoad, häüd heässds „G’Morgen“, „Grss Godd“ - maisdens owwer „Halloo“, biwool me sich dereggd ooguggd und goanidd minanner delefonieäd.

Ä boor gänn oifoch mid ir Füäss schboziiär, doos wann owwer ümmer weenicher.

Di maisde brauche bain Laffe scho än Schdegge oder zegoor zweä. Scho vo waidem konnsde se khör, benn se mid ir Schdeggeschbeddze drof en hoadde Belaag rümschdöchern. Mid dos „NordiggWooagging“ könne sich haaud die Läüd äwing meer aufgerichd und laffe nidd so zommkhschdauchd. Ä boor Joor zefüür hoadsere gaawe, bu bi di Endde gewoggud seänn, doos hoadd bloos „Woaggen odder Wooagging“ kheässe. Di hönn die Oarm so oogewingud und hönn ir Hinnerdail nü- und rükhschouwe. Ain Beäild füä di Gödder! Dschogger gaidsere a, meer odder weenicher geaichnede. Je öller- ümso döller. Doadebai üwwerwiichd owwer dos männliche Geschlechd. Bai aaue annere Gangaarde seänn di Waisbeäiller of en Vürmasch, im waarsdn Sinn vo dan Wueäd.

Woadde meäsch äma obb, boos nouch so Moudi wüadd, benns wiär äma äwing auwerre geäd, vellaichd höbfe me dann odder mi fliiche üm di Obbeseäich.-

Ä boor nodorische Ainzelgenger laffe a dorümm – bar weäss, bos dii debai simelieän und wieär aushegge! Di maisde seänn in Grübblich unnerwaachs. Doo debai hoadd mer Zaid, äma ausgiiwich üwer aaues ze reäide, boos haudd wichdich und sou ze reäide is, dar Weäddich, es Waader- doos gaids jo ümmer-, di Schuell, di Kinn un ihr Hausaufgab, dr Bfarrer- und haaud a üwer di annere Läüd, doos muass jo a äma gsai.

Bai dann Waach hoasde vielerelai Mööchlichkaiden, bi dersch haaud dai Zaaid und dai Konschdiduzion derlaubdd. Nauf und no, nü und rü, haandebai bais Meännerhöülzle, de Schboaddbladz, bu ümmer in Schuss is, bu sich di Fussballer und Dennisschbiiler ausdoowe und bu di Junge und di Junggebliiwene mid Mussig und Begaisderung dinn dan Saand Biidschwolliball schbiile. Benn de dan Berch dinnauwere gemochd bisd, - doadebai müässe audde Läüd scho äwing gschnau-, hoasde daandebai ainen Bligg- wuunderbar, di Schwoazze Berch, vou di Bladzer Kubbe üwer en Doddnansberch bis zuen Kreäüzberch und di Waauddüärfer. Doos Banorama blaid sich zwar ümmer glaich, owwer je noach Daches- und Jaareszaid kumme dr di Berch ümmer äwing anneäschd füär.

Bar doa scho äwing müäd is, konn sich of darre Baank bais Kreäüz ausgeruh und koann dr, benn ha nemmlich di Inschriffde drouff dare Doowu und dan schdoaneäne Toadekoupf in Auchenschain nümmt, sich ä boor Gedangge gemach üwer di Vergeänglichkait vo darre Welld und owwer a vo darre Rechdschraiwung.

Nawe di Zwaibainer seänn aach eddliche Vierbainer unnerwaachs. Hoach ze Ross hönn di „Ridderinnen“, es seänn aichendlich ümmer Meädlich odder Waisbeäiller, zwar en orich schöeänne Üwerbligg, owwer aa audzema ganz schöä ze duenn, irrn Gau in Schach ze haaun. Hünnd und kloanne Hündlich vo aaue Sueädde wann duadd ausgfuadd und krieäche, so naawebai, owwer audzema aach orich fursädzlich Maniiän baigebroachd. Di Hünnd- doos mirkd mer glaich- seänn aauminanner koi Kööder, sondern orich „füürnam“, mid dare wüäd ümmer hoachdäüdsch khschbroche.

Owwer nidd blooß mid dii! Di Kinn, vo dare, buus jo zur Zaid nidd sou orich viil gaid, besondersch dii dinn di Scheese, sölle aa koann Schoode füas Laawe naam mid dare dungle, schweere Uurlaude, di bu haud din unnere Geechend sou geredd wann.

Di Sunndich fiieäd a audzema ä Gäülskudsch di Runde.Dii seänn nadüälich briviligieäd. Owwer di Schboadler auminanner, bu doa mid ir aichene Füäss di Waach bedraade, dolleriieän doos naddüeälich !

Aine waidere Grubbe seänn dii, bu of Reäider unnerwaachs seänn. Wenicher die Kinnerwööche, biglaich di Waach aauminanner doadefüär besdens geaichned weänn, bii im Üwrichen aach füar di Rollschdulfoarer. Doa gaids e boor Inlainer, bu dr züüchich üm di Kurve schüärn und nadüeälich di Roodfoarer.

Benn de of Duur bisd, insbesondäsch di Meddwoche, konnsde se gseä, in voller Monduur, mid Gschosse vou Reäider, naame se di Obküeäzung üwer di fraie Bleene und queele sich dann dan Berch bai Langelaide dinnauwere, bain Liffd verbai, üweren Guggasbass nauf en Kreäüzberch. Douwe freänn se sich, doss di annere aa auminanner doa seänn.

Dar Waachwaiser für di Roodfoorer

Nadüelich seänn di Waach jo in eäschder Linie füär di Baauer gemochd, di bu se mid ir Mueädsdrümmer vo Bulldog und Maschiine gueäd befoor könne. Owwer dii leässe di annere in Friide und di aauermaisde foann of di nichd schdaubgebundene Fleche a schöä langsom. Doos muass jo a ma gsoad sai!

Bar äwing innere Ainkeer süchdd, konn bai di Beäildsdögg und Waachkräüzer, bai dos Heällichehäüsle bai di Schdrenge Düür oder bai di zweä Kabbellich, bu aauminanner saauwer zommgerichd seänn, äwing verwail. Dr Wendelin und di Noddburga könne of sou ä Schdoaßgebaadle hi a audzema khöüllf !

Wasser gaids a. Dinn di Obbeseäich söüllwer is said ä boor Joor e oarich schöess kloass Seeäble, bu sich di hoache Baame dinn schbieächun und bu zegoor ä boor Endlich woone. Owwer doos söll, glä ich, vo di Jaacher und Füäschdr aus, koi Mönsch enndegg. -

Hinnedro bain Schboadbladz suarchd a so ä Seeäble defüär, doss di Schboaddler koi nosse Füäss krieäche. Außer dan Schboadbladzseeäb gaids dereggd dinn en Gruund nou sou ä gröässeres Gewesser, doos müäsdd aichendlich Schnoggeseeäb geheäss, mi konn sich scho gedenk burüm!

Waaldseeb din die Obbeseäich

Än Winder konnsde sou manchererlai Üwerraschung derlaa. Doo konns gsai, doss dr Schneeä sou än ganze Waach zugeweäd hoad, doss de außerüm muassd. Benn de Glögg hoasd, bi dan ledzde Winder, konnsde wochenlang dereggd querfeldain gelaff üwer dos verharschde Feäild. Audzema seänn of di Nordsaide ower a vermaledaide Aisbladde dund dann Schneä verschdeggud. Doa heäßds aufgebassd!

Anderersaids kommer di Hügguich noo brima Schliiede gfoahr. Doa leässd sich a äma oaner vo sai Hünnd of sain Schliiede zii und audzema gaids a für di Schiifoarer ä Läübeschbueär. Benns gfruänn hoadd, heädde di Kinn, benn se sou waid laff könne und düäffe, bai dan Seäb bain Schboaddbladz aine briima Schubbere.

Di OanzEäche, Raigschmoggde duenn sich mid dan Wuääd orich schweär („Ennziche Eche, Onnz Eche, Einzige Eiche“) woar dazumal secher muadderseelenelloi doa gschdanne. Heäüdzedooch is doos aine ganze Grubbe vo Bömm, bu ainen schöänne Grillbladz airoahmd. O di schbezielle Faierdooch, bi äschder Mai odder Christi Himmelfahrt is doos dr Dreffbungd füä di Juuchend. Owwer blooß bai darre Dooch foann se mid ir Mobbeddlich und Audos ir Zeäüch, boosse sou benödiche, duädhi. Dos Wichdichsde seänn di Gedreängge, es Schdromaggregad und di Mussiganlaache, bu dann aaue annere Geräüsche für di Nochd üwerdöönd.

Bligg of di OanzEäche, hinnedroo dar Kräüzberch

Dereggd nawedro di Obbeseäich is ä Schoaffschdaau mid Fraigeheeche, bus nidd blooß unner Rhöeäner Schoaff mid ir schwoazze Köbf gaid und junge Geässlich rümschbringe, bu sich viilmehr a ä boor Ausländr nundgemöüschd hönn. Di heässe Kamerunschoaff, seänn owwer nidd schwooz, sondern seän eer äwing aus bi kloanne Reälich. Ä boor Schoaff düeäffe a ümmerema ämueäddannerschd groos und freän sich üwer dan Schobbich vo dan Schoafferkoann. Aauminanner gugge kieäzegrood naus, owwer bar weäss, ob se nidd grood öbbeds Ver”weeche(r)”nes (sou heässd dar, bu di Schoaff khöann) aushegge unnerenanner. Of aaue Feäil sieäsde glaich, dosse a orich schneäübbed seänn und blooß ir Schbeziaalgrööslich müüche und füä hinnerhaar ä boor Öbbfu. Ja, di Rhöeäner seänn Fainschmegger, zegoar di Schoaff !

Aaue Dooch ä Öpfue...

Glaich vuannedroo dan Waaud hoad dr Gaddenbauverain sain mid viil Liiwe, Arwedd und Sachverschdand biggobello gebfleechde Bflanzgoadde. Vo di Baank aus hoasde glaichzaidich ainen ainmalichen Rundbligg üwer di Bfoarrai bis nauf di Kräüzschdröess. Dos Daal, mid sai eddliche näüe Häüser siäd ganz friidlich aus, zumindesdens vo dann Schdandoadd aus. Bies innwenndich is, weässde nadüälich nidd, s’wüäd, bi üweraau, jeder sai Beggle ze drooche hönn. Waider obb!

biggobello gebfleechder Bflanzgoadde

Di Oaweds, benn di Suun grood noch sou äwing üwer di Schwoazze Berch schdeäd, is a orich schöä doa rümzelaffe. Di Stömm vo di Kiifer seänn dann ganz road aus und di Lufd wüäd äwing küuer. Di Schdangeröüder Kirchdurmsuhr söchd dr aaue Vieädlschdund, boos gschlooche hoad. Di Küh drouff di Waide gaawe doa koi Gschnubbr drauf, di hönn annere Kembfe auszefechde. Aichendlich wär dare ir Laawe ganz geruusam, fress und wiiderkeäü. Owwer vowaache geruusam! Bai darre oariche Wirm hönn die koi ruiche Minudde. Audszu schlengern se ihr Oarnn hinnd und füür und haan sich mid iän Schwaanz draufs Greäüz, üm di eelende Braame ze verdraiwe. Schainds gaids heäüdzedooch koi Braameöl meer! Goddlob wann di Leäüd, bu doa laffe, owwer nidd gebiesaggd, di Braame blaiwe maisdns dinn iir Rewiir.

Hieänz küünd aine orich schöenne Edabbe. Laider is doos di oanzichsde, bu mer ä Schdöüggle dereggd of en weäche Waaudwaach gelaff konn. Zeladdich seänn edliche Waach durch dan Waaud gange, busdeder Beäilz und Heällebeer khhou gekönnd hoasd, bu de, benns heääß woar, dinn en Schobbich woaschd und bu sich in schlechdere Zaide di Läüd Bummelich und  Raaisich khoudd hönn für irn Haad und iir Ööwe. Owwer doa dinn di Obbeseäich hoadd für ä boor Joor ain „Harwesder“ gewüded, dos is sou öbbeds bi ä Vollärnndemaschine füä di Bömm. Di hoad brima ausgeboddzd, owwer neäss aufgerämmd. Boss droff di Waach gfaaue woar, is liichegebliiwe und mid di Zaid üwerwoasse. Audszu muasde geweäddich sai, verschammerieäd ze wann oder dai Haxe ze rambonieän!

Orich schood drümm für di Leäüd, di bu doch aa zu di Nadur ghönn, odder vellaichd nidd?

Uraudde, muäddsgröässe Eäche seämme dan Waach. Off di oi Saaide schdeäid ä Biiheäüsle. Di Bii hönns schöä, di müeässe goor nidd waid gfliich. Glaich vueännedroo hönn dii nemlich irn gedeggde Düüsch, mid schöänne lilablassbloowe Faselia droff, buu se sich ganz bekweem irn Neggdar khou könne. Doo moansde, du bisd meddedinn in Südfrankraich, bai di Lavendelfeäilder. Bain hinnere Obbeseäichswaach konnsde dich of ä Baank dunnd aine mechdiche, wenichsdens hunnädjääriche Aiche ausgeruu, buu scho aauerhand derlaad hoad, owwer ir besde Zaide a scho hinner sich hoadd.

Banorama bain "Kuchelbaum", hinnedroo dar Müülberch
un di Schdrenge Düür

Fueäddfoohr, blooß üm buannäschd rümzelaffe, brauchd mer hierzeland aichendlich nidd. Eddliche Läüd hönn doos aa scho gemirkd und ich glää, es wannere aaudz meer.

Di Waach seänn ümmer geöffned bis of oan, zweä Dooch es Joor, bu di Jaacher di welle Säü, bu sich mid dan Mais güüdlich duenn, schieäss wölle.

Dos Laffe is im üwrichen ümsunnsd und draußen, boos de höäschd, seänn Naduurgeräüsche, die Lufd sauwer-, nadüälich konns gsai, doss de dinns Früüjoar äwing sou ä Gschmöggle vou Miisdschdrodze nai dai Nöösle krieächsd und doss äwing schdaabd, benn di Schnaidann is. Owwer doadefür wüaschde a viilfeldich enscheedichd, benn dinns Frühjoar di gaaue Mieäzzehammelich di Bii oologge, di Öbfudz-, Kiäsch und Biännbaame blüenn, dr Holler, di Schleebeer und dr Waißdoänn irn Dufd verschdrööme, benn di Gaaschde und dr Weäss zaiddich is und sou schöä din dann Wiind hi- und haarwieächd und dinn en Hirwesd di Hiäbfe un di Vöchudzbeer schöä road läüchde .

Küünsd du dann vo dai Duuär peäddschnoos gschwedzd hoanne, hoasde dennich doos brima Gfüül, doss de dr öbbeds Guadds füär Laib und Seele gedoann hoasd.

Und mid di annere Waach rund üm Burgedroud rüm- aaue sammd und sondeäsch seänn jo haauwe „Breemiumswandrweeche“-, bi zum Baischbiil hinnd di Fünef Wunne, nauf en Zeällwicher Schlooch, hinnd di Öschich, nauf en Lange Berch, hinnd en Meäüsbrünn, dr Pfoarraiwaach üm en Müülberch rüm, di Aurora und boos doa noch sou aaues gaid, mid semmdliche vo darre Waach konn doos Naaerholungsgebiid üm di Bladde und di Obbeseäich rümm beschdümmd middgehaau.

Kondagd: PoustIlse@rhoenline.de